Strategia ekoenergetyczna Powiatu Tarnogórskiego
Symbol: CE/P-0716/1/04
Uchwała nr XL/419/2002
Rady Powiatu
w Tarnowskich Górach
z dnia 27 sierpnia 2002 roku
w sprawie:
Strategię Ekoenergetyczną Powiatu Tarnogórskiego
Na podstawie art. 12, pkt. 11 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tj. Dz. U. nr 142, poz. 1592 z 2001 r. z późn. zm.) w związku z art. 18, ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (dz. U. nr 62, poz. 672 z późn. zm.).
Rada Powiatu
uchwala:
§ 1
Przyjąć Strategię Ekoenergetyczną Powiatu Tarnogórskiego w treści określonej w załączniku do niniejszej uchwały.
§ 2
Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Powiatu w Tarnowskich Górach.
§ 3
Uchwała wchodzi w życie z dniem jej podjęcia.
§ 4
Uchwała podlega ogłoszeniu w sposób zwyczajowo przyjęty.
Przewodniczący
Rady Powiatu
Tadeusz Bober
W poczuciu odpowiedzialności za przyszłość Powiatu oraz mając na uwadze:
· zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego Powiatu, przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym, tworzenie konkurencyjnego rynku energii przyjaznego dla mieszkańców i środowiska,
· wprowadzenie ładu ekoenergetycznego przez skoordynowanie procesów rozwojowych w energetyce z programem ochrony środowiska i zdrowia ludności,
· stałą poprawę warunków egzystencji lokalnych społeczności przez powszechną dostępność różnych rodzajów energii, możliwość dokonywania ich wyboru i związanego z tym serwisu usług,
· konieczność respektowania zasady poszanowania energii i jej wdrażania w trybie permanentnych programów edukacyjnych, serwowania warunków i mechanizmów stymulujących racjonalne użytkowanie energii,
· wykorzystanie potencjalnych zasobów energii odnawialnych i alternatywnych dostępnych na terenie Powiatu, co umożliwi wzrost zatrudnienia, przedsiębiorczości i aktywizację rynku pracy w sektorze usług energetycznych i w jego otoczeniu,
· wspieranie i koordynację działalności gmin i organizacji pozarządowych na rzecz zrównoważonego rozwoju energetycznego Powiatu, jego wizerunku i promocji,
przyjmujemy do realizacji Strategię Ekoenergetyczną Powiatu Tarnogórskiego na lata 2002 –2015
STRATEGIA EKOENERGETYCZNA
POWIATU TARNOGÓRSKIEGO
Dokument Opracowany Na Podstawie Wyników Warsztatów Strategicznych W Tworogu – Brynku W Dniach:
8-9 Kwietnia, 6-7 Maja Oraz 27-28 Maja 2002 Roku
Opracowanie Dokumentu
Mgr Inż. Włodzimierz Rago
Konsultacja Naukowa
Prof. Zw. Dr Hab. Andrzej Klasik
Redakcja Końcowa I Edycja
Wydział Promocji I Integracji Europejskiej
Starostwa Powiatowego W Tarnowskich Górach
Stowarzyszenie Dla Współpracy Na Rzecz Energetyki Regionalnej W Katowicach
Tarnowskie Góry, Wrzesień 2002
SPIS TREŚCI
CZĘŚĆ I........................................................................................................................................ 2
GENEZA STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU.................................................................. 2
CZĘŚĆ II....................................................................................................................................... 2
IDENTYFIKACJA I OCENA SYTUACJI EKOENERGETYCZNEJ POWIATU......................................... 2
II.1. SYTUACJA EKOENERGETYCZNA POWIATU. STAN OBECNY I POŻĄDANY.................... 2
II.1.1. Identyfikacja stanu obecnego. Znamiona podstawowe.................................................... 2
II.1.2. Rynek ekoenergetyczny Powiatu. Strona popytowa i podażowa..................................... 2
II.2. DIAGNOZA SYTUACJI EKOENERGETYCZNEJ POWIATU................................................ 2
CZĘŚĆ III...................................................................................................................................... 2
ZAŁOŻENIA I PROBLEMY STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU........................................ 2
III.1. ZAŁOŻENIA STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ.............................................................. 2
III.2. WIODĄCA PROBLEMATYKA STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU TARNOGÓRSKIEGO. 2
III.2.1. Restrukturyzacja energetyki konwencjonalnej................................................................... 2
III.2.2. Racjonalizacja zużycia energii przez odbiorców................................................................ 2
III.2.3. Rozwój energetyki odnawialnej........................................................................................ 2
III.2.4. Zarządzanie gospodarką ekoenergetyczną....................................................................... 2
CZĘŚĆ IV...................................................................................................................................... 2
PRIORYTETY I CELE W POLACH WIODĄCEJ PROBLEMATYKI STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU 2
IV.1. PRIORYTET 1: "MODERNIZACJA ŹRÓDEŁ ORAZ SIECI PRZESYŁOWEJ NOŚNIKÓW ENERGII W ASPEKCIE ZMNIEJSZENIA NISKIEJ EMISJI, POPRAWY SPRAWNOŚCI I DOSTOSOWANIA SYSTEMÓW DO POZYSKANIA I PRZESYŁU ENERGII ODNAWIALNEJ"........................................................................... 2
IV.2. PRIORYTET 2: "URUCHOMIENIE SYSTEMÓW EDUKACJI I PROMOCJI, W TYM FINANSOWEGO WSPARCIA NA RZECZ WDRAŻANIA NOWYCH TECHNOLOGII RACJONALNEGO WYKORZYSTANIA ENERGII" 2
IV.3. PRIORYTET 3: "ZAGOSPODAROWANIE POTENCJAŁU ZASOBÓW ENERGII ODNAWIALNYCH (OZE), W SZCZEGÓLNOŚCI BIOMASY I BIOOLEJU ORAZ ENERGII SŁONECZNEJ, GEOTERMALNEJ I INNYCH" 2
IV.4. PRIORYTET 4: "TWORZENIE RAM INSTYTUCJONALNYCH I PODSTAW PROFESJONALNYCH UMOŻLIWIAJĄCYCH ZARZĄDZANIE EKOENERGETYKĄ NA POZIOMIE POWIATU"......... 2
CZĘŚĆ V....................................................................................................................................... 2
PROJEKTY I DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE STRATEGIĘ EKOENERGETYCZNĄ POWIATU TARNOGÓRSKIEGO 2
V.1. POLE "RESTRUKTURYZACJA ENERGETYKI KONWENCJONALNEJ"............................... 2
V.1.1. Projekty realizujące cele strategiczne w dziedzinie restrukturyzacji energetyki konwencjonalnej. 2
V.1.2. Działania wspierające restrukturyzację energetyki konwencjonalnej................................ 2
V.2. POLE "RACJONALIZACJA ZUŻYCIA ENERGII PRZEZ UŻYTKOWNIKÓW"........................ 2
V.2.1. Projekty realizujące cele strategiczne w dziedzinie racjonalizacji zużycia energii przez użytkowników. 2
V.2.2. Działania wspierające racjonalizację zużycia energii przez użytkowników....................... 2
V.3. POLE "WYKORZYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII (OZE)"............................ 2
V.3.1. Projekty realizujące cele strategiczne w dziedzinie wykorzystania OZE.......................... 2
V.3.2. Działania wspierające wykorzystanie OZE.................................................................... 2
V.4. POLE "ZARZĄDZANIE GOSPODARKĄ EKOENERGETYCZNĄ"......................................... 2
V.4.1. Wdrażanie strategii ekoenergetycznej poprzez system zarządzania............................... 2
V.4.2. Czynniki realizacji strategii ekoenergetycznej powiatu................................................... 2
ZAŁĄCZNIK 1................................................................................................................................ 2
GENEZA, ZAŁOŻENIA I ORGANIZACJA PRAC NAD STRATEGIĄ EKOENERGETYCZNĄ POWIATU TARNOGÓRSKIEGO.................................................................................................................................................... 2
ZAŁĄCZNIK 2................................................................................................................................ 2
UCZESTNICY WARSZTATÓW........................................................................................................ 2
ZAŁĄCZNIK 3................................................................................................................................ 2
WYKAZ WOJEWÓDZKICH I PONADWOJEWÓDZKICH DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH ZNAJDUJĄCYCH ODNIESIENIE W STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU TARNOGÓRSKIEGO............................................ 2
ZAŁĄCZNIK 4................................................................................................................................ 2
ANKIETA ZBIORCZA W SPRAWIE STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU TARNOGÓRSKIEGO I KOMENTARZ DO ANKIETY....................................................................................................................................... 2
CZĘŚĆ I
GENEZA STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU.
Þ Źródła strategii ekoenergetycznej Powiatu tkwią w zewnętrznym makrootoczeniu. Uwarunkowaniami zewnętrznymi są dyrektywy Unii Europejskiej nakazujące zwiększenie udziału produkcji energii ze źródeł odnawialnych i związana z nimi strategia rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce.
Þ Źródła strategii ekoenergetycznej Powiatu tkwią również w jego środowisku naturalnym. Powiat posiada niewykorzystane zasoby lokalne energii odnawialnej. Jest to biomasa, bioolej, energia geotermalna, energia słoneczna, a nawet energia wiatrowa i inne.
Þ Bilans zasobów energii odnawialnej i ich wykorzystanie mają ponadgminny charakter. Również źródła energii oraz przesyłowe sieci energetyczne przekraczają skalę pojedynczej gminy.
Þ Skala Powiatu stwarza możliwości uporządkowania gospodarki energetycznej gmin. Pozwala na zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego i energetycznego, a także uzyskania efektu synergii poprzez konsolidację działań gmin.
Þ Strategia ekoenergetyczna Powiatu pozwala na prowadzenie spójnej polityki. Umożliwia określenie wspólnych celów i priorytetów "interesariuszy". Ułatwia i wspiera autonomiczne działania gmin w zakresie planowania gospodarki ekoenergetycznej.
Þ Konsolidacja i współpraca gmin i Powiatu zwiększają zdolności pozyskiwania i absorpcji zewnętrznych środków pomocowych, w tym środków europejskich. Pozwalają na efektywne finansowanie projektów ekoenergetycznych. Eliminują dublowanie działań pojedynczych gmin, a także mogą pobudzać rozwój gospodarki lokalnej.
Þ Strategia ekoenergetyczna staje się podstawą ponadgminnych inicjatyw i wspólnego planowania przedsięwzięć i inwestycji ekoenergetycznych. Pozwala na wyznaczanie korzystnych dla nich lokalizacji. Wyklucza w ten sposób przedłużanie "życia" przestarzałych, nieefektywnych i nieekologicznych rozwiązań w dziedzinie zaspokajania potrzeb energetycznych.
Þ Współtworzenie przez gminy i Powiat Tarnogórski zintegrowanej strategii ekoenergetycznej może prowadzić do zwiększenia atrakcyjności terenów budowlanych przez bardziej skuteczne rozwiązywanie problemów z niską emisją i zagospodarowaniem odpadów.
Þ Zintegrowana strategia ekoenergetyczna gmin i Powiatu pozwoli na podniesienie świadomości ekologicznej społeczności lokalnych, przyczyni się do poprawy jakości środowiska przyrodniczego i do zachowania jego walorów krajobrazowych.
CZĘŚĆ II
IDENTYFIKACJA I OCENA SYTUACJI EKOENERGETYCZNEJ POWIATU.
II.1. SYTUACJA EKOENERGETYCZNA POWIATU. STAN OBECNY I POŻĄDANY.
II.1.1. Identyfikacja stanu obecnego. Znamiona podstawowe.
Þ Gospodarka energetyczna Powiatu oparta jest na tradycyjnych źródłach energii. Głównym nośnikiem energii jest węgiel.
Þ Gospodarka energetyczna prowadzona w obiektach przemysłowych, budynkach mieszkalnych oraz w obiektach użyteczności publicznej zlokalizowanych na obszarze Powiatu jest nieefektywna, oparta o przestarzałą infrastrukturę.
Þ Ekologicznymi nośnikami energii dostępnymi na obszarze Powiatu jest energia elektryczna oraz gaz. Gospodarka ekoenergetyczna odnosi się głównie do energii elektrycznej i gazu przewodowego. Na terenie Powiatu w niedostatecznym stopniu wykorzystywane są lokalne źródła energii odnawialnej.
Þ Powiat nie posiada zorganizowanej gospodarki i polityki ekoenergetycznej. Gospodarka ekoenergetyczna Powiatu znajduje się w początkowej fazie rozwoju. Już w tym stadium wymaga ona spójnych rozwiązań i koordynacji w skali Powiatu.
II.1.2. Rynek ekoenergetyczny Powiatu. Strona popytowa i podażowa.
Strona popytowa rynku ekoenergetycznego Powiatu obejmuje odbiorców energii na jego terenie. Są nimi w podstawowym zakresie gospodarstwa domowe, duże przedsiębiorstwa przemysłowe oraz odbiorcy komunalni.
O skali nowego popytu na różnego rodzaju energię, w tym o możliwości uruchomienia lokalnej produkcji z odnawialnych źródeł na terenie Powiatu zadecyduje świadomość ekoenergetyczna odbiorców, nowe budownictwo mieszkaniowe oraz rozwój sektora usług. Czynnikami determinującymi popyt będą ceny nośników energii oraz ceny energii z alternatywnych źródeł, a także w równym lub w jeszcze większym stopniu sytuacja finansowa odbiorców oraz koszty zakupu inwestycyjnego urządzeń energetycznych i koszty ich eksploatacji przez odbiorców. Pewien wpływ na kształtowanie się strony popytowej rynku ekoenergetycznego Powiatu mieć będą, z jednej strony, takie czynniki jak różnorodność i dostępność urządzeń grzewczych, ciągłość i niezawodność dostaw energii, lokalna dostępność mediów, komfort obsługi urządzeń energetycznych oraz dostępność serwisu dla odbiorcy, a z drugiej spójna polityka ekoenergetyczna władz publicznych, centralnych i lokalnych ustalających preferencje dla odbiorców ekologicznych źródeł, technologii i urządzeń energetycznych. Nie bez znaczenia okażą się także warunki mikroklimatyczne Powiatu.
Strona podażowa rynku ekoenergetycznego jest określana przez sektor przedsiębiorstw energetycznych, serwis w zakresie urządzeń i sieci energetycznych oraz przez możliwości rozwoju istniejących sieci dystrybucji energii.
O rozmiarach podaży energii z różnych źródeł zadecyduje na terenie Powiatu w dalszym ciągu bliskość węgla jako konwencjonalnego źródła energii, w tym źródeł alternatywnych oraz zachowania konkurencyjne producentów i dystrybutorów energii. Czynnikami determinującymi podaż energii będzie kształtowanie się jednostkowego kosztu wytworzenia energii w zależności od rodzaju źródła, relacja kosztu w konwencjonalnych i odnawialnych systemach energetycznych oraz dostępność kapitału, technologii i możliwości technicznych wytwarzania energii z różnych źródeł. Szansą na rozwój energetyki z odnawialnych źródeł jest gwarancja opłacalności produkcji udzielana ze strony zainteresowanych władz publicznych. Władze centralne i lokalne dysponują w tym zakresie regulacjami prawnymi, finansowymi i fiskalnymi.
Rys. 1. Uczestnicy rynku ekoenergetycznego Powiatu Tarnogórskiego
ADMINISTRACJA RZĄDOWA. REGULACJE PRAWNE RYNKU EKOENERGETYCZNEGO
I OCHRONY ŚRODOWISKA, PREFERENCJE FINANSOWE
I FISKALNE DLA EKOENERGETYKI, W TYM DLA ENERGETYKI ODNAWIALNEJ
SEKTOR ENERGETYCZNY. PRODUCENCI, DYSTRYBUTORZY I DOSTAWCY ENERGII I URZĄDZEŃ ORAZ ZAPEWNIAJĄCY SERWIS
ODBIORCY, NABYWCY ENERGII
WYTWARZANEJ
Z KONWENCJONALNYCH
I ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ
WŁADZE LOKALNE.
INFORMACJA, SZKOLENIA,
DORADZTWO ORAZ
ZARZĄDZANIE, KOORDYNACJA I WSPÓLNE PRZEDSIĘWZIĘCIA
Sytuacja ekoenergetyczna
Powiatu Tarnogórskiego
II.2. DIAGNOZA SYTUACJI EKOENERGETYCZNEJ POWIATU.
|
ADMINISTRACJA RZĄDOWA. REGULACJE PRAWNE RYNKU EKOENERGETYCZNEGO |
|
SEKTOR ENERGETYCZNY. PRODUCENCI, DYSTRYBUTORZY I DOSTAWCY ENERGII I URZĄDZEŃ ORAZ ZAPEWNIAJĄCY SERWIS |
|
ODBIORCY, NABYWCY ENERGII I ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ |
|
WŁADZE LOKALNE. INFORMACJA, SZKOLENIA, ZARZĄDZANIE, KOORDYNACJA I WSPÓLNE PRZEDSIĘWZIĘCIA |
|
Sytuacja ekoenergetyczna Powiatu Tarnogórskiego |
Þ Analiza sytuacji strategicznej w gospodarce ekoenergetycznej Powiatu wskazuje na istnienie mało sprzyjających warunków zewnętrznych umożliwiających restrukturyzację energetyki konwencjonalnej i rozwój energetyki odnawialnej.
Þ Na lokalnym rynku energetycznym przeważają monopolistyczne praktyki cenowe producentów i dostawców energii elektrycznej, ciepła i gazu.
Þ W ślad za rządową strategią rozwoju energetyki odnawialnej nie pojawiły się dotychczas preferencje i instrumenty finansowe zachęcające gminy i powiaty do realizacji projektów ekoenergetycznych.
Þ Utrzymuje się niekorzystna relacja jednostkowych kosztów produkcji i cen energii ze źródeł odnawialnych w porównaniu z energetyką konwencjonalną.
Þ Szanse na rozwój ekoenergetyki w gminach i Powiecie Tarnogórskim tkwią w wysokich wymaganiach dotyczących jakości środowiska, w tym jakości powietrza oraz we wzroście dostępności środków europejskich związanych z realizacją infrastruktury środowiskowej.
Þ Zasada montażu środków krajowych i europejskich wymusi z upływem czasu rządowe gwarancje dla realizacji przedsięwzięć ekoenergetycznych oraz opłacalności produkcji energii z alternatywnych i odnawialnych źródeł.
Þ Niezbędne jest jednak równocześnie wzmocnienie dochodów budżetowych samorządów terytorialnych, w tym dochodów budżetowych Powiatu.
Þ Rozwój ekoenergetyki w gminach i Powiecie Tarnogórski uzasadnia posiadany potencjał odnawialnych źródeł energii. Jest to również dobrze rozwinięta sieć elektroenergetyczna i gazownicza umożliwiające dystrybucję czystej energii konwencjonalnej.
Þ W warunkach Powiatu ważną rolę może odegrać determinacja władz lokalnych, powiatowych i gminnych do angażowania posiadanych sił i środków na rzecz rozwoju ekoenergetyki. Dobre rokowania na tym polu wynikają z posiadania przez Powiat i gminy strategii rozwojowych, planów zagospodarowania przestrzennego oraz programów zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska.
Þ Na niekorzyść inicjatyw, innowacji i inwestycji ekoenergetycznych, wspólnych dla gmin i Powiatu działać będzie w średnioterminowej perspektywie słabość finansowa uczestników lokalnego rynku kapitałowego, w tym zwłaszcza gospodarstw domowych.
Þ Dotychczasowa praktyka planowania i realizacji zaopatrzenia w energię gmin wymaga usprawnienia. Jej słabą stroną jest niedostatek profesjonalnych kadr w zakresie planowania i doradztwa energetycznego oraz niska świadomość ekologiczna indywidualnych użytkowników energii.
CZĘŚĆ III
ZAŁOŻENIA I PROBLEMY STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU
III.1. ZAŁOŻENIA STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ.
Þ Strategia ekoenergetyczna Powiatu powinna bazować na elementarnych zasadach regulujących relacje między odbiorcami i dostawcami energii, zapewnić odbiorcy możliwość wyboru ekologicznego źródła energii oraz budować swą ofertę na wielu źródłach i nośnikach energii.
Þ Strategia ekoenergetyczna Powiatu powinna być przyjazna dla środowiska, preferować czyste i odnawialne źródła energii oraz pobudzać rozwój technologiczny producentów oraz dostawców energii i urządzeń energetycznych.
Þ Funkcją strategii ekoenergetycznej Powiatu będzie integracja działań na rzecz racjonalnego wykorzystania energii i promocja wykorzystania źródeł energii odnawialnej. Funkcja koordynacyjna strategii obejmie działania wszystkich uczestników rynku ekoenergetycznego. Funkcja edukacyjna strategii skierowana zostanie głównie na odbiorców energii.
Þ Zintegrowane myślenie o energetyce komunalnej i jednocześnie o poszanowaniu naturalnego środowiska człowieka wprowadza nowe pojęcia w systemie zarządzania Powiatem. Są to:
· gospodarka ekoenergetyczna rozumiana jako zorganizowana działalność w strukturze organizacyjnej Starostwa
· oraz polityka ekoenergetyczna Zarządu Powiatu, której operacyjną wykładnią jest niniejsza strategia.
Þ Gospodarka ekoenergetyczna Powiatu stanowić będzie kompleksowy system dostarczania i finansowania energii przyjaznej dla środowiska, stwarzający warunki do zrównoważonego rozwoju Powiatu i kompatybilny z innymi sektorami gospodarki lokalnej.
Þ Gospodarka ekoenergetyczna, zachowując bezpieczeństwo energetyczne w skali Powiatu, zapewni zaspokojenie potrzeb energetycznych odbiorców indywidualnych i zbiorowych oraz jednocześnie wysoką jakość środowiska naturalnego.
Þ Polityka ekoenergetyczna Powiatu, oparta o ustalenia strategii regionalnej i krajowej oraz dyrektywy Unii Europejskiej, będzie spójna ze strategią rozwoju i programem zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska Powiatu, a także z planami zaopatrzenia gmin w energię.
Þ Polityka ekoenergetyczna stymulować będzie projekty i rozwiązania najlepsze z punktu widzenia gospodarki lokalnej i mieszkańców gmin. Będzie to polityka równoważąca interesy odbiorców oraz producentów i dystrybutorów energii.
Þ Bezpośrednim efektem polityki ekoenergetycznej będzie minimalizacja negatywnego oddziaływania zanieczyszczeń na środowisko, w tym redukcja zanieczyszczeń powietrza wywoływanych niską emisją.
Þ Pośrednim efektem polityki ekoenergetycznej Powiatu będzie pobudzanie rozwoju obszarów wiejskich, lokalnej przedsiębiorczości oraz pozyskiwanie zewnętrznych inwestorów.
Þ Polityka ekoenergetyczna Powiatu obejmować będzie skoordynowane działania oparte o strategię integrującą środowisko, energetykę i gospodarkę lokalną.
III.2. WIODĄCA PROBLEMATYKA STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU TARNOGÓRSKIEGO.
III.2.1. Restrukturyzacja energetyki konwencjonalnej.
Odnosi się ona do wdrażania nowoczesnych technologii spalania węgla, do wymiany tradycyjnych kotłów węglowych na kotły niskoemisyjne, do rozwoju ekologicznego transportu. Restrukturyzacja powinna prowadzić do utworzenia tzw. bezdymnych stref uwolnionych od niskiej emisji, pozwolić na zmniejszenie emisji pyłów i węglowodorów, określić metody ekologicznego wykorzystania paliw węglowych. Wysoka jakość środowiska w tym jakość powietrza stanowi cel restrukturyzacji energetyki konwencjonalnej na terenie Powiatu.
III.2.2. Racjonalizacja zużycia energii przez odbiorców.
Obejmuje popularyzację i promowanie oszczędzania energii cieplnej w szczególności termomodernizacji budynków publicznych i zasobów mieszkaniowych oraz modernizacji sieci i źródeł. Ważnym zagadnieniem jest racjonalizacja pierwotnych nośników energii, określenie pożądanej efektywności systemów energetycznych w aspekcie technicznym i ekologicznym oraz redukcja strat energii na liniach przesyłowych. Racjonalizacja zużycia energii przez odbiorców wymagać będzie zasilania w informację, szkolenia indywidualnych odbiorców oraz uruchomienia działań promocyjnych zachęcających do wdrażania nowych technologii i urządzeń.
III.2.3. Rozwój energetyki odnawialnej.
Rozwój energetyki odnawialnej w skali Powiatu wymaga sporządzenia bilansu strategicznego w zakresie potencjału energii odnawialnej. Dotyczy to produkcji biomasy na gruntach skażonych i słabych. Odnosi się również do wykorzystania takich źródeł odnawialnych jak energia słoneczna, wiatrowa i geotermalna. Istotne jest zwłaszcza wykorzystanie energii odnawialnej do ogrzewania obiektów użyteczności publicznej i w indywidualnej zabudowie mieszkaniowej. Pozyskiwanie i dystrybucja, innych niż konwencjonalne, źródeł energii uruchamia istniejące możliwości pozyskania zewnętrznych środków finansowych oraz pozwala zmobilizować wewnętrzny potencjał rozwojowy Powiatu. Wykorzystanie energii odnawialnej na terenie Powiatu to także promowanie ekologicznego transportu publicznego i indywidualnej komunikacji rowerowej.
III.2.4. Zarządzanie gospodarką ekoenergetyczną.
Restrukturyzacja konwencjonalnej energetyki, racjonalizacja zużycia energii przez odbiorców oraz wykorzystanie lokalnego potencjału energii odnawialnej stawiają w nowym świetle problematykę zarządzania gospodarką energetyczną i rozwojem lokalnym. Skala Powiatu staje się odpowiednia dla wspomagania gmin w planowaniu zaopatrzenia w energię. W skali Powiatu możliwe i celowe jest określanie obszarów i wielkości potrzeb energetycznych. Istnieje też możliwość wykorzystania nadmiaru produkcji energii w jednej gminie dla pokrywania jej niedoboru w innej. Funkcja koordynacji gospodarki energetycznej oraz inicjowanie i promowanie przedsięwzięć ekoenergetycznych wymaga postawienia problemu zarządzania gospodarką ekoenergetyczną w skali Powiatu.
Rys. 2. Kluczowe problemy gospodarki ekoenergetycznej Powiatu Tarnogórskiego
POWIAT I GMINY
ZIEMI
TARNOGÓRSKIEJ
ZARZĄDZANIE
GOSPODARKĄ
EKOENERGETYCZNĄ
ROZWÓJ
ENERGETYKI
ODNAWIALNEJ
RESTRUKTURYZACJA ENERGETYKI KONWENCJONALNEJ
RACJONALIZACJA
ZUŻYCIA ENERGII
PRZEZ ODBIORCÓW
Źródło: opracowanie na podstawie materiału warsztatowego
|
POWIAT I GMINY ZIEMI TARNOGÓRSKIEJ |
|
ZARZĄDZANIE GOSPODARKĄ EKOENERGETYCZNĄ |
|
ROZWÓJ ENERGETYKI ODNAWIALNEJ |
|
RESTRUKTURYZACJA ENERGETYKI KONWENCJONALNEJ |
|
RACJONALIZACJA ZUŻYCIA ENERGII PRZEZ ODBIORCÓW |
|
Źródło: opracowanie na podstawie materiału warsztatowego |
CZĘŚĆ IV
PRIORYTETY I CELE W POLACH WIODĄCEJ PROBLEMATYKI STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU
DO PODSTAWOWYCH PRIORYTETÓW STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ NALEŻĄ:
Priorytet 1 – Modernizacja źródeł oraz sieci przesyłowej nośników energii w aspekcie zmniejszenia niskiej emisji, poprawy sprawności i dostosowania systemów do pozyskania i przesyłu energii odnawialnej (w polu III.2.1. "Restrukturyzacja energetyki konwencjonalnej")
Priorytet 2 – Uruchomienie systemów edukacji i promocji, w tym finansowego wsparcia na rzecz wdrażania nowych technologii racjonalnego wykorzystania energii (w polu III.2.2. "Racjonalizacja zużycia energii przez odbiorców")
Priorytet 3 – Zagospodarowanie potencjału zasobów energii odnawialnych, w szczególności biomasy i biooleju oraz energii słonecznej, geotermalnej i innych (w polu III.2.3. "Rozwój energetyki odnawialnej")
Priorytet 4 – Tworzenie ram instytucjonalnych i podstaw profesjonalnych umożliwiających zarządzanie ekoenergetyką na poziomie Powiatu (w polu III.2.4. "Zarządzanie gospodarką ekoenergetyczną")
DLA WYZNACZONYCH PRIORYTETÓW USTALA SIĘ CELE STRATEGICZNE:
Þ długoterminowe do 2015 roku,
Þ średnioterminowe do 2007 roku,
Þ krótkoterminowe do 2003 roku.
IV.1. PRIORYTET 1: "modernizacja źródeł oraz sieci przesyłowej nośników energii w aspekcie zmniejszenia niskiej emisji, poprawy sprawności i dostosowania systemów do pozyskania i przesyłu energii odnawialnej"
UZASADNIENIE PRIORYTETU
Modernizacja źródeł oraz sieci przesyłowej nośników energii konwencjonalnej jest niezbędna dlatego, że będą one nadal stanowiły podstawę bilansu energetycznego gmin i Powiatu. Funkcjonujące obecnie źródła i sieci są przestarzałe technologicznie oraz w wysokim stopniu wyeksploatowane. Wymiany wymagają przede wszystkim kotły węglowe i spalany w nich węgiel na paliwo ekologiczne. Konwencjonalne źródła energii, czynne na terenie Powiatu, charakteryzuje niska sprawność energetyczna oraz wysoka emisja zanieczyszczeń powietrza. Ta ostatnia jest jednym z najbardziej dotkliwych rodzajów uciążliwości dla środowiska i społeczności lokalnych.
Źródła i sieci są przewymiarowane i pracują w warunkach nieoptymalnych. Ich modernizacja umożliwi osiągnięcie znacznych oszczędności zużycia energii pierwotnej, ograniczenie strat energii oraz podniesienie sprawności wytwarzania i przesyłu energii.
Ustala się następujące długoterminowe cele strategiczne w polu "Restrukturyzacja energetyki konwencjonalnej":
1C1 Czyste powietrze w Powiecie poprzez sukcesywne zmniejszenie emisji pyłów i gazów
1C2 Powszechny dostęp do sieci elektroenergetycznej i gazowniczej
1C3 Techniczne i przyjazne warunki współpracy niekonwencjonalnych źródeł energii z siecią energetyki zawodowej
Cele średnioterminowe stanowić będą etapową, wyrażoną ilościowymi miernikami, realizację ustalonych celów długoterminowych.
IV.2. PRIORYTET 2: "uruchomienie systemów edukacji i promocji, w tym finansowego wsparcia na rzecz wdrażania nowych technologii racjonalnego wykorzystania energii"
UZASADNIENIE PRIORYTETU
Obecnie funkcjonujące systemy wykorzystania energii wykazują nadmierne jej zużycie. Występuje wysoka energochłonność w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Stosowane w skali lokalnej instrumenty motywujące do racjonalnego wykorzystania energii nie spełniają swojego zadania. Skutkiem tego stanu rzeczy jest duży udział kosztów energii w budżetach odbiorców. Ważną przyczyną obecnej, niekorzystnej sytuacji w dziedzinie racjonalizacji zużycia energii przez odbiorców jest występujący brak wiedzy u użytkowników energii w zakresie różnych, dostępnych możliwości racjonalnego jej wykorzystania. Niedostateczna wiedza użytkowników energii, przy braku przymusu prawno–ekonomicznego, dotyczy nowych technologii i urządzeń oraz ich wdrożeń. Odnosi się również do możliwych do uzyskania korzyści ekonomicznych i efektów ekologicznych. Racjonalizacja zużycia energii przez użytkowników stanie się podstawowym źródłem redukcji strat energii użytkowej, ochrony środowiska, rozwoju lokalnego biznesu ekoenergetycznego oraz może przyczynić się do ogólnej poprawy warunków życia lokalnych społeczności.
Długoterminowymi celami strategicznymi w polu "Racjonalizacja zużycia energii przez odbiorców" są:
2C1 Zredukowany o połowę, w stosunku do obecnego stanu, poziom zużycia energii, w tym zużycia węgla przez odbiorców indywidualnych
2C2 Wiedza i świadomość ekologiczna odbiorców zapewniające poszanowanie energii i naturalnego środowiska
2C3 Wysoki udział środków zewnętrznych w ogólnych wydatkach związanych z finansowaniem nowych technologii i urządzeń użytkowania energii
Cele długoterminowe 2C1 i 2C3 będą realizowane etapowo w latach 2003 i 2007 przez ustalenie przewidzianych do osiągnięcia mierników ilościowych. Cel długoterminowy 2C2, w średnim okresie do 2007 roku, wyrażono w formie jakościowej, jako:
2C21 Poziom świadomości, przy którym gminy mają wydzielone części budżetu na działanie racjonalizujące zużycie energii
2C22 Poziom świadomości ekologicznej indywidualnych użytkowników energii stymulujący wykorzystanie jej odnawialnych źródeł
Nadto, jako średnioterminowe cele strategiczne do 2007 roku przyjmuje się:
2C4 Unijne standardy użytkowania energii przez odbiorców
2C5 Lokalna edukacja w zakresie odnawialnych źródeł energii
IV.3. PRIORYTET 3: "Zagospodarowanie potencjału zasobów energii odnawialnych (OZE), w szczególności biomasy i biooleju oraz energii słonecznej, geotermalnej i innych"
UZASADNIENIE PRIORYTETU
Na terenie Powiatu istnieje duży potencjał energii odnawialnych możliwy do pozyskania. Nie sporządzono dotychczas bilansu określającego wielkość energii z tych źródeł dostępnej w oparciu o znane technologie i przy zachowaniu wymogu konkurencyjności ekonomicznej. Bilans potencjału energii odnawialnych oraz determinacja władz lokalnych dotycząca wdrażania rozwiązań ekoenergetycznych, stanowią warunki wstępne rozwoju energetyki odnawialnej na obszarze Powiatu z uwzględnieniem użytkowników energii oraz źródeł i sieci energetyki konwencjonalnej. Produkcja i wykorzystanie energii z odnawialnych źródeł uruchamia wielorakie pozytywne oddziaływanie na lokalną gospodarkę, rynek pracy i środowisko. Przychody finansowe z wdrażania energetyki odnawialnej zasilają gospodarkę lokalną. Na przykład, relatywnie duża pracochłonność produkcji i wykorzystanie biomasy i biooleju generuje efekt społeczny w postaci wzrostu zatrudnienia i może przyczynić się do polepszenia trudnej sytuacji na lokalnym rynku pracy. Eliminacja źródeł niskiej emisji poprawi stan środowiska naturalnego. Produkcja i wykorzystanie potencjału zasobów energii odnawialnych odniesie więc ogólnie pozytywny skutek w formie rozwoju obszarów wiejskich Powiatu poprzez zwiększenie wykorzystania użytków rolnych i dywersyfikację produkcji rolnej.
Ustala się następujące długoterminowe cele strategiczne w polu "Wykorzystanie lokalnych OZE":
3C1 Lokalny rynek ekoenergetyczny odnawialnych źródeł energii poprzez uzyskanie 20% udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym Powiatu i redukcję o 50% niskiej emisji zanieczyszczeń powietrza wskutek zastosowania OZE oraz założenie upraw roślin energetycznych na powierzchni 40% areału gruntów rolnych.
Jako cele średnioterminowe do 2007 wyznacza się:
3C11 do 2003 roku – ośrodek edukacyjno–wdrożeniowy OZE pełniący funkcję edukacyjną, doradztwa technicznego oraz montażu finansowego
3C12 do 2005 – modelowe instalacje wykorzystania biomasy i biogazu w gospodarstwach domowych
3C13 do 2005 – uprawa rzepaku i małe agrorafinerie
3C14 do 2007 – 5% udział OZE w lokalnym bilansie energetycznym
IV.4. PRIORYTET 4: "Tworzenie ram instytucjonalnych i podstaw profesjonalnych umożliwiających zarządzanie ekoenergetyką na poziomie powiatu"
UZASADNIENIE PRIORYTETU
Ustawowe regulacje prawne i wynikające z nich kompetencje umożliwiające podejmowanie działań w zakresie gospodarki ekoenergetycznej nie obejmują powiatów. Samorząd powiatowy jest jednak potrzebny dla koordynowania i organizowania współpracy gmin w zakresie zaopatrzenia w energię, a także dla realizowania wspólnych , ponadlokalnych przedsięwzięć ekoenergetycznych. W skali Powiatu niezbędne jest wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego i przygotowanie gmin do korzystania z funduszy zewnętrznych na realizację projektów ekoenergetycznych w tym do pozyskiwania środków europejskich. Powiat powinien stać się podmiotem skutecznie oddziałującym w skali lokalnej na proces restrukturyzacji energetyki konwenconalnej, na podejmowanie działań racjonalizujących zużycie energii przez odbiorców oraz na wykorzystanie lokalnego potencjału odnawialnych źródeł energii. Powiat jest odpowiednim obszarem dla monitorowania tych procesów i działań. Na obszarze Powiatu powinno dokonywać się kojarzenie interesów wszystkich uczestników lokalnego rynku ekoenergetycznego.
Ustalenie priorytetu w zakresie zarządzania gospodarką ekoenergetyczną w skali Powiatu Tarnogórskiego wymaga sformułowania następujących celów strategicznych.
Za cele długoterminowe w polu "Zarządzanie gospodarką ekoenergetyczną na poziomie Powiatu" przyjmuje się:
4C1 Europejskie standardy jakości środowiska, w tym jakości powietrza, poprzez restrukturyzację energetyki konwencjonalnej, racjonalizację zużycia energii oraz wykorzystanie lokalnych źródeł energii odnawialnych.
Za cele średnioterminowe przyjmuje się:
4C11 Wysoki stopień zaangażowania lokalnych uczestników rynku ekoenergetycznego w planowaniu i realizacji przedsięwzięć ekoenergetycznych
4C12 Wysoki poziom absorpcji funduszy krajowych i europejskich przez uczestników lokalnego rynku ekoenergetycznego
Rys. 3. Harmonogram realizacji celów w priorytetowych polach strategii ekoenergetycznej Powiatu Tarnogórskiego (linia w kolumnach 3 – 6 oznacza sukcesywne osiąganie założonego celu)
|
Identyfikacja celów |
Terminy realizacji celów | ||||
|
Symbol |
Nazwa |
do 2003 |
do 2005 |
do 2007 |
do 2015 |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
|
PRIORYTET 1 Pole "Restrukturyzacja energetyki konwencjonalnej" | |||||
|
|
Czyste powietrze w Powiecie poprzez sukcesywne zmniejszenie emisji pyłów i gazów |
|
|
|
|
|
|
Powszechny dostęp do sieci elektroenergetycznej i gazowniczej |
|
|
|
|
|
|
Techniczne i przyjazne warunki współpracy niekonwencjonalnych źródeł energii z siecią energetyki zawodowej |
|
|
|
|
|
PRIORYTET 2 Pole "Racjonalizacja zużycia energii przez odbiorców" | |||||
|
2C1 |
Zredukowany o połowę, w stosunku do obecnego stanu, poziom zużycia energii, w tym zużycia węgla przez odbiorców indywidualnych |
|
|
|
|
|
|
Wiedza i świadomość ekologiczna odbiorców zapewniające poszanowanie energii i naturalnego środowiska |
|
|
|
|
|
|
Poziom świadomości, przy którym gminy mają wydzielone części budżetu na działanie racjonalizujące zużycie energii |
|
|
|
|
|
|
Poziom świadomości ekologicznej indywidualnych użytkowników energii stymulujący wykorzystanie jej odnawialnych źródeł |
|
|
|
|
|
|
Wysoki udział środków zewnętrznych w ogólnych wydatkach związanych z finansowaniem nowych technologii i urządzeń użytkowania energii |
|
|
|
|
|
2C4 |
Unijne standardy użytkowania energii przez odbiorców |
|
|
|
|
|
|
Lokalna edukacja w zakresie odnawialnych źródeł energii |
|
|
|
|
|
PRIORYTET 3 Pole "Wykorzystanie lokalnych OZE" | |||||
|
|
Lokalny rynek ekoenergetyczny odnawialnych źródeł energii poprzez uzyskanie 20% udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym Powiatu i redukcję o 50% niskiej emisji zanieczyszczeń powietrza wskutek zastosowania OZE oraz założenie upraw roślin energetycznych na powierzchni 40% areału gruntów rolnych |
|
|
|
|
|
|
Powołanie Ośrodka Edukacyjno – Wdrożeniowego OZE pełniącego funkcję edukacyjną, doradztwa technicznego oraz montażu finansowego |
|
|
|
|
|
|
Modelowe instalacje wykorzystania biomasy i biogazu w gospodarstwach domowych |
|
|
|
|
|
|
Uprawa rzepaku i małe agrorafinerie |
|
|
|
|
|
|
5% udział OZE w lokalnym bilansie energetycznym |
|
|
|
|
|
PRIORYTET 4 Pole "Zarządzanie gospodarką ekoenergetyczną na poziomie Powiatu" | |||||
|
|
Europejskie standardy jakości środowiska, w tym jakości powietrza, poprzez restrukturyzację energetyki konwencjonalnej, racjonalizację zużycia energii oraz wykorzystanie lokalnych źródeł energii odnawialnych |
|
|
|
|
|
|
Wysoki stopień zaangażowania lokalnych uczestników rynku ekoenergetycznego w planowaniu i realizacji przedsięwzięć ekoenergetycznych |
|
|
|
|
|
4C12 |
Wysoki poziom absorpcji funduszy krajowych i europejskich przez uczestników lokalnego rynku ekoenergetycznego |
|
|
|
|
CZĘŚĆ V
PROJEKTY I DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE STRATEGIĘ EKOENERGETYCZNĄ POWIATU TARNOGÓRSKIEGO
V.1. POLE "RESTRUKTURYZACJA ENERGETYKI KONWENCJONALNEJ".
V.1.1. Projekty realizujące cele strategiczne w dziedzinie restrukturyzacji energetyki konwencjonalnej.
P1 Inwentaryzacja istniejących źródeł ciepła oraz sieci przesyłowych na terenie Powiatu i ich ocena pod względem wpływu na środowisko, efektywności eksploatacji itp.
P2 Projekt gazyfikacji Powiatu we współpracy z GOZG i właściwymi terenowo gminami
P3 Projekt systemu promowania wymiany kotłów i palenisk węglowych na ekologiczne źródła ciepła przez indywidualnych użytkowników
P4 Pilotażowe instalacje czystego spalania węgla w obiektach komunalnych o wysokiej energochłonności oraz sieci ciepłowniczej współpracującej z instalacjami energii odnawialnej
P5 Kompleksowa modernizacja systemów grzewczych w obiektach użyteczności publicznej z wykorzystaniem lokalnych źródeł energii odnawialnej
P6 Modernizacja konwencjonalnych źródeł energii, uwzględniająca zastosowanie biomasy, współspalanie biomasy z węglem i gazem
P7 Wykorzystanie lokalnych firm CBKK i BK do promocji technologii modernizacji źródeł konwencjonalnych
P8 Projekt powołania i zorganizowania Fundacji wspierającej podmioty modernizujące źródła konwencjonalne
P9 Projekt systemu dopłat do paliwa ekologicznego
V.1.2. Działania wspierające restrukturyzację energetyki konwencjonalnej.
D1 Wspieranie prawno-organizacyjne i finansowe podmiotów podejmujących działania modernizacyjne
D2 Wsparcie informacyjno-edukacyjne podmiotów realizujących projekty ekoenergetyczne w energetyce konwencjonalnej
D3 Pomoc techniczno-organizacyjna przy pozyskiwaniu zewnętrznych środków na działania proekologiczne w energetyce konwencjonalnej
V.2. POLE "RACJONALIZACJA ZUŻYCIA ENERGII PRZEZ UŻYTKOWNIKÓW".
V.2.1. Projekty realizujące cele strategiczne w dziedzinie racjonalizacji zużycia energii przez użytkowników.
P1 Projekt systemu finansowego wspomagającego racjonalne zużycie energii przez jej użytkowników
P2 Projekt Centrum wdrażania nowych technologii racjonalnego wykorzystania energii
P3 Projekt systemu informacyjnego "Wirtualny Powiat dla ekoenergetyki"
P4 Kompleksowy program termomodernizacji grup osiedli mieszkaniowych
P5 Kompleksowa termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej
P6 Programy szkoleń w zakresie racjonalizacji zużycia energii
P7 Konkursy dla odbiorców energii w różnych kategoriach jej racjonalnego użytkowania
V.2.2. Działania wspierające racjonalizację zużycia energii przez użytkowników.
D1 Finansowe wsparcie działań racjonalizujących zużycie energii
D2 Utworzenie w Starostwie Punktu edukacyjno-doradczego propagującego termomodernizację budynków i prowadzącego obsługę informacyjną w tym zakresie
D3 Promocja i upowszechnienie rozwiązań w dziedzinie racjonalizacji zużycia energii
D4 Powołanie w Starostwie Punktu informacyjnego o finansowaniu przedsięwzięć racjonalnego użytkowania energii ze środków europejskich
D5 Wywieranie presji finansowej na głównych sprawców zanieczyszczeń powietrza
V.3. POLE "WYKORZYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII (OZE)".
V.3.1. Projekty realizujące cele strategiczne w dziedzinie wykorzystania OZE.
P1 Projekt bilansu i oceny zasobów energii odnawialnej w skali Powiatu
P2 Projekt Ośrodka Edukacyjno – Wdrożeniowego OZE
P3 Pakiet projektów pilotażowych obejmujący modelowe instalacje wykorzystania paliw odnawialnych, w tym: pilotażowa kotłownia, ciepłownia geotermalna, ciepłownia słoneczna, projekt osiedla zasilanego energią odnawialną, projekt osiedlowej oczyszczalni ścieków i zagospodarowania osadów oraz biogazu
P4 Pilotażowe produkcje rolne dla potrzeb ekoenergetyki w wybranych gospodarstwach rolnych
P5 Opracowanie powiatowego programu pozyskiwania nośników energii odnawialnej
P6 Projekt monitoringu zasobów energii odnawialnej; słonecznej, wiatrowej oraz energii cieków wodnych
V.3.2. Działania wspierające wykorzystanie OZE
D1 Tworzenie funduszy dopłat do instalacji energetyki odnawialnej w gospodarstwach domowych
D2 Inicjatywa legislacyjna Powiatu dotycząca wykorzystania OZE w planowaniu przestrzennym gmin
D3 Wykorzystanie OZE jako czynnika aktywizującego lokalną gospodarkę
D4 Wsparcie informacyjne, edukacyjne i doradcze w zakresie wprowadzenia nowych technologii i instalacji OZE
D5 Rozpoznanie i wdrażanie kanałów finansowania OZE ze środków krajowych, zagranicznych, a zwłaszcza ze środków UE
D6 Współpraca z partnerem zagranicznym, w tym z krajami członkowskimi UE, w zakresie wykorzystania OZE
V.4. POLE "ZARZĄDZANIE GOSPODARKĄ EKOENERGETYCZNĄ".
V.4.1. Wdrażanie strategii ekoenergetycznej poprzez system zarządzania.
W1 Całościowy bilans podaży i popytu na nośniki energii
W2 Projekt systemu informacyjnego gospodarki ekoenergetycznej Powiatu
W3 Program koordynacji planów zaopatrzenia właściwych terenowo gmin w energię i ich realizacji
W4 Powołanie struktur koordynacyjnych (zarządzania) ekoenergetyką na poziomie Powiatu – Zespól ds. Zarządzania ekoenergetyką, Zespół ds. oceny projektów ekoenergetycznych, Zespół ekspertów ds. rozwoju ekoenergetyki w skali Powiatu.
W5 System oceny i monitoringu stanu powietrza w skali Powiatu i wpływu na poprawę tego stanu podejmowanych działań ekoenergetycznych
W6 Opracowanie systemu monitorowania działań w zakresie OZE
W7 Inicjatywa legislacyjna na rzecz umocowania kompetencyjnego powiatów w dziedzinie ekoenergetyki
W8 Współdziałanie samorządów terytorialnych z terenu Powiatu Tarnogórskiego w dziedzinie ekoenergetyki
W9 Powiat jako platforma konsultacji społecznych w planowaniu i realizacji przedsięwzięć ekoenergetycznych
W10 Udział Powiatu w programach pilotażowych dotyczących ekoenergetyki, w tym w programach realizowanych ze środków europejskich w Województwie i poza nim.
V.4.2. Czynniki realizacji strategii ekoenergetycznej powiatu
CZYNNIKAMI WSPOMAGAJĄCYMI REALIZACJĘ STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU SĄ:
· zewnętrzne programy i fundusze wsparte doświadczonymi specjalistami gotowymi do udzielania pomocy w zakresie przygotowania i realizacji projektów ekoenergetycznych,
· unijne standardy ekoenergetyczne wymuszające przyjęcie ostrzejszych norm i krótszych okresów przejściowych w zakresie czystości powietrza oraz co do skali wykorzystania odnawialnych źródeł energii,
· determinacja władz lokalnych i społeczne poparcie dla priorytetów, projektów i działań zawartych w strategii ekoenergetycznej, a także zaangażowanie się w ich realizację przedsiębiorstw ekoenergetycznych,
· spójność priorytetów, projektów i działań składających się na strategię ekoenergetyczną z rozstrzygnięciami strategii rozwoju Województwa Śląskiego oraz możliwość posługiwania się w ich realizacji środkami funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
CZYNNIKAMI PRZESZKADZAJĄCYMI W REALIZACJI STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU SĄ:
· brak woli i umiejętności współpracy pomiędzy poszczególnymi gminami wchodzącymi w skład Powiatu oraz między gminami i Powiatem w dziedzinie planowania i realizacji zaopatrzenia w energię oraz w zakresie kreowania projektów ekoenergetycznych i aplikacji o środki zewnętrzne,
· brak uregulowań prawnych w zakresie kompetencji Powiatu do prowadzenia zadań ekoenergetycznych oraz brak doświadczenia Starostwa w tej dziedzinie,
· słabość służb publicznych w zakresie energetyki, w szczególności brak fachowości w zakresie projektowania systemów i oceny projektów ekoenergetycznych.
Realizacja strategii ekoenergetycznej Powiatu będzie wypadkową pola sił złożonego z czynników wspomagających i przeszkadzających. Przewaga czynników wspomagających oraz skuteczna inicjatywa legislacyjna środowisk samorządowych poszerzająca kompetencje powiatów w dziedzinie gospodarki energetycznej przesądzą o powodzeniu przedsięwzięć ekoenergetycznych realizowanych w skali ponadlokalnej.
ZAŁĄCZNIK 1
GENEZA, ZAŁOŻENIA I ORGANIZACJA PRAC NAD STRATEGIĄ EKOENERGETYCZNĄ POWIATU TARNOGÓRSKIEGO
Projekt opracowania strategii ekoenergetycznej Powiatu jest inicjatywą własną Starostwa w Tarnowskich Górach, nawiązuje do ogólnopolskich tendencji i programów w tym zakresie i stanowi istotny wkład w ich realizację. O istotności inicjatywy dowodzą jej cele, które inicjatorzy zamierzają osiągnąć w wyniku realizacji przedsięwzięcia, a mianowicie:
· strategia ekoenergetyczna, wypracowana na gruncie Powiatu Tarnogórskiego, jest pomyślana jako rozwiązanie modelowe pod względem formy, treści i zastosowanych narzędzi i przeznaczona do upowszechnienia i wdrożenia w innych powiatach polskich,
· dla Powiatu Tarnogórskiego ma stanowić formalny dokument strategiczny regulujący stosunki w zakresie zarządzania energią i naturalnym środowiskiem, nawiązujący do wykonanych już poprzednio dokumentów rozwojowych.
Przypomnijmy. W sierpniu 2001 roku Starostwo, na mocy uchwały Rady Powiatu, przyjęło do realizacji opracowaną wcześniej, "Strategię Rozwoju Powiatu Tarnogórskiego" na lata 2001 – 2015. Dokument ten wyznaczył ogólne kierunki rozwojowe we wszystkich kluczowych rodzajach działalności publicznej i stanowi formalną podstawę do wykonania szczegółowych programów branżowych. Na tej podstawie zostały następnie opracowane i przyjęte przez Radę Powiatu w drugiej połowie 2001 roku: "Polityka oświatowa samorządu terytorialnego", obiegowo zwana strategią edukacji oraz "Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska…". Obydwa te dokumenty, wraz z wymienioną w tytule "Strategią ekoenergetyczną…", składają się na bogaty dorobek dokumentacyjny Powiatu. Dodajmy, że Powiat Tarnogórski jest jednym z niewielu, a być może jedynym Powiatem w Polsce, który w stosunkowo krótkim czasie dopracował się tak obszernej pod względem zakresu i treści dokumentacji rozwojowej.
Panuje w Starostwie dobry zwyczaj odwoływania się do opinii społecznej w istotnych sprawach publicznych. Podobnie, jak w przypadku ww. dokumentów, w przygotowaniu "Strategii ekoenergetycznej Powiatu Tarnogórskiego" uczestniczyli przedstawiciele wszystkich zainteresowanych środowisk lokalnych: komunalnych, gospodarczych, administracyjnych, społecznych, politycznych itp. Wysłuchanie i uwzględnienie opinii tak szerokiego gremium jest możliwe dzięki zastosowaniu techniki warsztatowej. Taką właśnie technikę opiniotwórczą wykorzystano do wypracowania "Strategii ekoenergetycznej Powiatu Tarnogórskiego".
W celu przygotowania warsztatów powołany został w styczniu 2002 roku Zespół Koordynacyjny, w którego skład weszli przedstawiciele: inicjatorów, organizatorów i sprawujących patronat nad przedsięwzięciem.
Do obowiązków Zespołu Koordynacyjnego należało w szczególności: podział zadań pomiędzy organizatorów i patronujących warsztaty oraz kontrola wykonania tych zadań, zabezpieczenie logistyczne i finansowe warsztatów, koordynacja całości przedsięwzięcia. Ponadto w pracach nad przygotowaniem warsztatów uczestniczyli: Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, Dom Współpracy Polsko – Niemieckiej, Fundacja "Energetyka na rzecz Polski Południowej", Rada Konsultacyjna ZPP ds. strategii ekoenergetycznej powiatów oraz lokalne służby Starostwa i instytucje z terenu Powiatu Tarnogórskiego.
W wyniku prac Zespołu Koordynacyjnego zostały przygotowane i upowszechnione: informacja o warsztatach i ich program.
KARTA INFORMACYJNA WARSZTATÓW
1. Przedmiotem warsztatów jest strategia ekoenergetyczna Powiatu Tarnogórskiego, pod której pojęciem rozumie się dokument wypracowany przez Uczestników warsztatów i zawierający:
· zbiór priorytetów (zadań) i specyficznych celów strategicznych w energetyce komunalnej Powiatu, wykreowanych w trybie procedury warsztatowej i przyjaznych dla środowiska,
· zbiór warunków (metody i narzędzia) umożliwiających wdrożenie strategii ekoenergetycznej Powiatu.
2. Sformułowany wyżej przedmiot warsztatów jest, z natury rzeczy, skoordynowany i spójny z odpowiednimi dokumentami strategicznymi i programowymi na poziomach: Województwa, Powiatu, właściwych terenowo gmin i UE.
W odniesieniu do poziomu Województwa przedmiot warsztatów, w ogólnych założeniach, odpowiada zamierzeniom zawartym w takich dokumentach jak:
· "Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000 – 2015",
· "Program Rozwoju Regionalnego Województwa Śląskiego na lata 2001 – 2002",
· "Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do roku 2015".
W odniesieniu do poziomu Powiatu przedmiot warsztatów jest skoordynowany z następującymi dokumentami:
· "Strategia Rozwoju Powiatu Tarnogórskiego",
· "Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska dla Powiatu Tarnogórskiego"
i wraz z tym ostatnim stanowi komplementarną część ogólnej strategii rozwojowej Powiatu. W szczególności przedmiot warsztatów koresponduje z następującymi celami operacyjnymi ww. "Strategii…":
¾ "Prowadzenie zadań służących poprawie stanu środowiska naturalnego Powiatu" (zadania: poprawa jakości powietrza i rozwój edukacji ekologicznej),
¾ "Koordynacja procesu rozwoju infrastruktury technicznej…".
W odniesieniu do dokumentu "Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska dla Powiatu Tarnogórskiego" przedmiot warsztatów jest z nim ściśle skorelowany i rozwija go w części zadań energetycznych dotyczących między innymi:
· wykorzystania odnawialnych i alternatywnych źródeł energii w obiektach użyteczności publicznej,
· promocji poszanowania energii i jej oszczędności,
· poprawy jakości powietrza przez modernizację systemów ciepłowniczych, termorenowację obiektów, rozwój "czystych" technologii pozyskiwania i przetwarzania energii dla potrzeb komunalnych itp.
W odniesieniu do poziomu właściwych terenowo gmin:
Pod względem lokalizacyjnym przedmiot warsztatów jest umiejscowiony w planie przestrzennym, wspólnym dla Powiatu i właściwych terenowo 9 gmin. Wynika stąd podstawowe uwarunkowanie, że planowane warsztaty muszą stanowić dla ww. podmiotów przedsięwzięcie partnerskie, uwzględniające ich autonomię, kompetencje i doświadczenie. Zwłaszcza istotne jest uwzględnienie w przedmiocie i w wynikach warsztatów już wykonanych i przyjętych przez niektóre gminy takich dokumentów jak: lokalne strategie rozwoju, programy zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska, projekty planów zaopatrzenia w energię.
3. Założone cele i oczekiwane efekty warsztatów:
· celem podstawowym jest wypracowanie przez uczestników warsztatów strategii ekoenergetycznej dla Powiatu Tarnogórskiego,
· celem wtórnym jest uogólnienie formy, treści (wyników) i metody warsztatów przeprowadzonych w Powiecie Tarnogórskim, co umożliwi ich aplikację i upowszechnienie, jako warsztatów modelowych, także w innych powiatach Województwa Śląskiego i na terenie pozostałych województw.
Z ww. celów wynikają jednocześnie utylitarne efekty warsztatów:
· dla Powiatu Tarnogórskiego wyniki warsztatów, uprawomocnione odpowiednią uchwałą Rady będą wiążącym dokumentem porządkującym działalność (zarządzanie) w energetyce komunalnej wg kryteriów oszczędnościowych i poszanowania środowiska. Ponadto istotnym efektem warsztatów będzie ich wymiar edukacyjny w zakresie ekologicznym,
· dla powiatów Województwa Śląskiego i innych województw ww. efekty zostaną zwielokrotnione, odpowiednio do liczby powiatów zainteresowanych aplikacją przedsięwzięcia na ich terenie.
Organizatorzy warsztatów:
· Starostwo Powiatowe w Tarnowskich Górach,
· Dom Współpracy Polsko – Niemieckiej,
· Śląski Związek Gmin i Powiatów,
· Stowarzyszenie dla Współpracy na rzecz Energetyki Regionalnej (SWER), które jednocześnie pełni funkcję koordynatora przedsięwzięcia.
Patroni warsztatów:
· Marszałek Województwa Śląskiego,
· Wojewoda Śląski,
· Prezes Zarządu Związku Powiatów Polskich,
· Przewodniczący Konwentu Powiatów Województwa Śląskiego.
ZAŁĄCZNIK 2
UCZESTNICY WARSZTATÓW
Lokalne władze samorządowe
1. Marian CZARNECKI UM Tarnowskie Góry
2. Henryk DOLIBOG UG Radzionków
3. Bolesław GRUSZKA UM Kalety
4. Janina KOTAS UG Świerklaniec
5. Paweł KOWOLIK UG Zbrosławice
6. Piotr LEKSY UG Tworóg
7. Michał LESIK UM Tarnowskie Góry
8. Jan MUROWSKI UG Krupski Młyn
9. Alfred POTEMPA UG Tworóg
10. Bogusława SUKIENNIK UM Miasteczko Śląskie
11. Marcin SZCZYGIEŁ UG Radzionków
Starostwo Powiatowe w Tarnowskich Górach
12. Tadeusz BOBER
13. Agata BODORA
14. Edgar BRONICKI
15. Grzegorz BURZKA
16. Aleksandra FRONCZEK
17. Irena GATYS
18. Ryszard PARYS
19. Janusz RAGO
20. Rafał ULFIK
21. Eugeniusz WESOŁEK
Lokalni i ponadlokalni dystrybutorzy i producenci energii
Elektroenergetyka
22. Andrzej NOWAK Górnośląski Zakład Elektroenergetyczny S.A.,
Rejon Energetyczny Tarnowskie Góry
23. Andrzej REJNER Górnośląski Zakład Elektroenergetyczny S.A.
24. Stefan SOWIŃSKI Zakład Energetyczny Częstochowa S.A.,
Dystrybucja Gliwice
25. Henryk ZDANKIEWICZ Górnośląski Zakład Elektroenergetyczny S.A.,
Rejon Energetyczny Pyskowice
Gazownictwo
26. Marian KOWOL Górnośląski Zakład Gazowniczy,
Rozdzielnia Gazu Tarnowskie Góry
27. Józef KUDZIA Górnośląski Zakład Gazowniczy Zabrze
Energetyka cieplna
28. Andrzej OKARZ Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej
Sp. z o.o. w Tarnowskich Górach
29. Jacek MSZYCA PEC Ciepłogaz Sp. z o.o., Krupski Młyn
Przedstawiciele lokalnego biznesu
30. Piotr BUDZISZ Agencja Rozwoju Lokalnego AGROTUR S.A., Krupski Młyn
Eksperci
31. Stanisław CIELECKI P.P. ENERGO-EKO-SYSTEM, Gliwice
32. Elżbieta CIELECKA P.P. ENERGO-EKO-SYSTEM, Gliwice
33. Jacek ZAWISTOWSKI Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Zabrze
Organizatorzy pozapowiatowi
34. Bogumił GRABOWSKI Śląski Urząd Wojewódzki
35. Magdalena GRZĄDZIEL Śląski Związek Gmin i Powiatów
36. Radosław GWÓŹDŹ Stowarzyszenie dla Współpracy na rzecz Energetyki
Regionalnej, Katowice
37. Ferdynand MORSK Śląski Związek Gmin i Powiatów
38. Mariusz PRIMUS Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego
39. Włodzimierz RAGO Stowarzyszenie dla Współpracy na rzecz Energetyki
Regionalnej, Katowice
40. Mariusz ŚWIĄDER Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego
Goście
41. Marek DRÓŻDŻ PAN, Kraków
42. Jan HUZAREWICZ WFOŚiGW w Katowicach
43. Aleksandra KUŚKA WFOŚiGW w Katowicach
44. Ewa MOCZULSKA WFOŚiGW w Katowicach
45. Adam SKORUT SKORUT Import - Eksport Sp. z o.o., Myślenice
46. Małgorzata UCHA Beskidzki Fundusz Ekorozwoju S.A., Bielsko-Biała
47. Grzegorz WIŚNIEWSKI Europejskie Centrum Energii Odnawialnej
EC BREC, Warszawa
48. Jerzy ZIORA Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego
ZAŁĄCZNIK 3
WYKAZ WOJEWÓDZKICH I PONADWOJEWÓDZKICH DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH ZNAJDUJĄCYCH ODNIESIENIE W STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU TARNOGÓRSKIEGO
1. Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000 - 2015
przyjęta przez Radnych Sejmiku Województwa Śląskiego 25 września 2000 roku,
opublikowana 21 marca 2001 roku
więcej informacji: www.silesia-region.pl
2. Program Rozwoju Regionalnego Województwa Śląskiego na lata 2001 - 2002
uchwalony przez Sejmik Województwa Śląskiego 5 lutego 2001 roku
więcej informacji: www.silesia-region.pl
3. Założenia Programu Ochrony Środowiska w Strategii i Programie Rozwoju Regionalnego Województwa Śląskiego
3.1. Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do roku 2015
3.2. Strategia Wdrożeniowa Programu Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego na lata 2001 - 2002
4. Polityka Ekologiczna Państwa
dokument przyjęty przez Radę Ministrów w czerwcu 2000 roku i przez Sejm RP w sierpniu 2001 roku
więcej informacji: www.mos.gov.pl
5. Dyrektywy Unii Europejskiej nr 99/32/WE, 94/63/WE i inne warunki uzgodnione w negocjacjach przedakcesyjnych dla Polski w zakresie ochrony powietrza i infrastruktury energetycznej.
ZAŁĄCZNIK 4
ANKIETA ZBIORCZA W SPRAWIE STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU TARNOGÓRSKIEGO I KOMENTARZ DO ANKIETY
ANKIETA ZBIORCZA W SPRAWIE STRATEGII EKOENERGETYCZNEJ POWIATU TARNOGÓRSKIEGO WYPRACOWANEJ W TRYBIE WARSZTATOWYM (liczby podane w poszczególnych pozycjach ankiety oznaczają liczbę odpowiedzi respondentów)
1. Ogólna ocena poziomu warsztatów (w 4–stopniowej skali):
a. wysoka 12
b. wystarczająca 8
c. przeciętna 0
d. niedostateczna 0
2. Uzasadnienie oceny w przypadku odpowiedzi "c" lub "d":
brak
3. Ocena metodyki warsztatów (w 3–stopniowej skali):
a. właściwa 18
b. niewłaściwa 0
c. brak stanowiska 2
4. Uzasadnienie oceny w przypadku odpowiedzi "b":
brak
5. Ocena pracy Moderatora (komunikacja z uczestnikami warsztatów, wyniki pracy, ...)
a. bardzo dobra 9
b. dobra 7
c. mierna 1
d. brak stanowiska 3
6. Czy komunikacja organizatorów z uczestnikami warsztatów za pomocą poczty elektronicznej była (w 3–stopniowej skali):
a. dogodna 16
b. do zaakceptowania 4
c. niedogodna 0
7. Uzasadnienie w przypadku odpowiedzi "c":
brak
8. Czy forma i treść zeszytów powarsztatowych (Z1, Z2, Z3) jest (w 3–stopniowej skali):
a. wyczerpująca 18
b. posiada pewne luki 2
c. niewyczerpująca 0
9. Uzasadnienie w przypadku odpowiedzi "c":
patrz ad. 15
10. Czy przedmiotowa tematyka warsztatów została (w 3–stopniowej skali) wyczerpana:
a. w stopniu pełnym 5
b. w stopniu wystarczającym 14
c. w stopniu niewystarczającym 1
11. Uzasadnienie w przypadku odpowiedzi "c" (jakiej problematyki warsztaty nie rozwiązały?)
brak
12. W jakiej (4–stopniowej) skali warsztaty spełniły oczekiwania respondentów:
a. 0 do 25% 0
b. 26 do 50% 1
c. 51 do 75% 10
d. 76 do 100% 9
13. Uzasadnienie w przypadku odpowiedzi: "a" i "b":
brak
14. Czy treść, formę, wyniki i organizację warsztatów przeprowadzonych w Powiecie Tarnogórskim można wykorzystać (rozpowszechnić) jako modelowe w innych powiatach (w 5–stopniowej skali):
a. zdecydowanie tak 9
b. raczej tak 7
c. raczej nie 2
d. brak stanowiska 0
e. zdecydowanie nie 2
15. Dodatkowe spostrzeżenia i uwagi Respondentów:
· Odnośnie pkt. 3 ankiety: "Pierwszy raz spotkałem się z sytuacją, gdy duża i zróżnicowana grupa uczestników potrafi wypracować wspólne stanowisko".
· Odnośnie pkt. 5 ankiety: "Praca Moderatora – jej sposób – była kluczowa dla jakości przedmiotów warsztatów. Była ona analityczna, inspirująca i profesjonalna", "Duże zaangażowanie, przemyślane działania i realizacja poszczególnych kroków wyzwalające aktywny udział uczestników, sympatyczne egzekwowanie dyscypliny", "Duży profesjonalizm, bardzo dobra komunikatywność dają gwarancje powstania niezłego dokumentu", "Praca Moderatora świadczyła o głębokim zaangażowaniu w realizację powierzonego zadania, co w połączeniu z doświadczeniem i umiejętnością nawiązywania kontaktu z uczestnikami warsztatów daje gwarancję uzyskania dokumentu dobrze osadzonego w warunkach Regionu", "Moderator powinien mieć swoje zdanie w omawianej problematyce. Odnoszę wrażenie, że można było przegłosować opcje niezbyt ciekawe. Powinna wg mnie decydować siła argumentów, a nie siła głosów".
· Odnośnie pkt. 8 ankiety: "Miejscami określenia są zbyt skąpe w porównaniu z zapisami powstającymi podczas warsztatów. Obecnie intencje skrótowych zapisów się pamięta, lecz później pamięć może wykazywać braki".
· Uwagi poza pkt. 1 do pkt. 14 ankiety: "Warsztaty prowadzone z dużym profesjonalizmem zarówno w zakresie znajomości zagadnień ekoenergetyki, jak i w zakresie metodyki pracy z grupą Prowadzącego dla uzyskania wysokiej jakości rezultatów", "Wskazane jest udostępnienie powstałego dokumentu końcowego warsztatów wszystkim uczestnikom", "Merytoryczna treść strategii może być wykorzystana tylko jako materiał dyskusyjny (wyjściowy) do opracowania strategii dla innych powiatów".
· Odnośnie organizacji i logistyki warsztatów:
1) Wydaje się celowy większy udział w pracach warsztatowych (na przyszłość) Członków Organów Powiatu i gmin z obszaru objętego pracami – głównie Radnych.
2) Poprzedzenie warsztatów sesją seminaryjną dla uczestników, na której należałoby szczegółowo przedstawić informację i uwarunkowania warsztatów w materiałach i dokumentach.
KOMENTARZ DO ANKIETY
Ankieta została rozesłana do wszystkich uczestników warsztatów. W chwili zakończenia redakcji niniejszego wydawnictwa odpowiedzi na ankietę nadesłało 20 respondentów. Traktując nadesłane odpowiedzi za próbę reprezentatywną sondażu opinii w sprawie przedmiotowej strategii, można stwierdzić co następuje:
Þ zdecydowana większość respondentów – 12 osób (60%) ocenia poziom warsztatów w najwyższej skali, a zastosowaną metodykę (tryb) wypracowania strategii ekoenergetycznej Powiatu za właściwą – 18 osób (90%),
Þ Wysoką ocenę przyznali respondenci Moderatorowi warsztatów (patrz. ad. 5 i ad. 15 ankiety),
Þ 16 ankietowanych (80%) uznało rodzaj i tryb komunikacji organizatorów z uczestnikami za pomocą poczty elektronicznej za dogodny, pozostali – do zaakceptowania,
Þ wysoką ocenę uzyskały forma i treść zeszytów powarsztatowych: 18 respondentów (90%) uznało je za wyczerpujące,
Þ w 4–stopniowej skali 9 respondentów (45%) uznało, że wyniki warsztatów spełniły ich oczekiwania w stopniu najwyższym, pozostali 10 i 1 w stopniu wysokim i przeciętnym,
Þ 19 respondentów (95%) uznało, że w stopniu pełnym (4) i wystarczającym (15) warsztaty wyczerpały przedmiotową tematykę strategii ekoenergetycznej Powiatu Tarnogórskiego,
Þ odnośnie wykorzystania wyników warsztatów jako modelowych, dla ich aplikacji w innych powiatach, rozdział odpowiedzi w 5–stopniowej skali wskazuje na zasadność ich upowszechnienia: stwierdzenie "zdecydowanie
"tak" i "raczej tak" nadesłało 9 i 7 respondentów (80% ankietowanych).
Dokument w formie elekronicznej przygotowano do publikacji w Wydziale Kultury, Promocji i Integracji Europejskiej (14.01.04)
Autoryzacja - Członek Zarządu inż. Andrzej Dul.
Osoba wprowadzająca dokument: Krzysztof Dudek
Data wprowadzenia: 2006-02-23
Wyświetleń: 2508
Załączniki:
Brak załączników w dokumencie.
Rejestr zmian:
Utworzenie dokumentu: Krzysztof Dudek, dnia: 2006-02-23
« POWRÓT
WYDRUK